Với việc ban hành Nghị định 16/2022/NĐ-CP, Chính phủ đã đưa ra nhiều mức phạt mới khi vi phạm quy định về xây nhà ở. Dưới đây là tổng hợp 05 quy định nổi bật người dân cần biết khi muốn xây nhà.

1. Xây nhà phải có giấy phép xây dựng

Giấy phép xây dựng là văn bản được cấp để xây dựng mới, sửa chữa, cải tạo, di dời công trình. Theo đó, người dân muốn xây nhà, sửa nhà... thì phải xin giấy phép xây dựng trừ các trường hợp nêu tại khoản 30 Điều 1 Luật Xây dựng sửa đổi 2020:

- Nhà ở riêng lẻ ở đô thị có quy mô dưới 07 tầng thuộc dự án đầu tư xây dựng khu đô thị...

- Nhà cấp 4, nhà ở riêng lẻ ở nông thôn có quy mô dưới 07 tầng và thuộc khu vực không có quy hoạch đô thị, xây dựng khu chức năng hoặc điểm dân cư nông thôn; ở miền núi, hải đảo...

Đồng nghĩa, các trường hợp còn lại không nằm trong các trường hợp nêu trên khi muốn xây dựng thì phải xin giấy phép xây dựng của cơ quan có thẩm quyền. Nếu vi phạm, căn cứ khoản 7 Điều 16 Nghị định 16/2022/NĐ-CP, người có hành vi xây nhà không phép sẽ bị phạt như sau:

- Phạt tiền từ 60 - 80 triệu đồng: Xây dựng nhà ở riêng lẻ (Quy định cũ tại khoản 5 Điều 15 Nghị định 139/2017/NĐ-CP chỉ phạt 20 - 30 triệu đồng).

- Phạt tiền từ 80 - 100 triệu đồng: Xây nhà ở riêng lẻ trong khu bảo tồn, khu di tích lịch sử, văn hoá hoặc công trình xây dựng khác (Quy định cũ tại khoản 5 Điều 15 Nghị định 139/2017/NĐ-CP chỉ phạt 10 - 20 triệu đồng).

2. Không xây nhà quá số tầng cho phép

Khoản 4 Điều 12 Luật Xây dựng 2014 khẳng định, một trong các hành vi bị cấm khi xây dựng công trình trong đó có xây nhà ở là:

Xây dựng công trình không đúng quy hoạch xây dựng, trừ trường hợp có giấy phép xây dựng có thời hạn; vi phạm chỉ giới xây dựng, cốt xây dựng; xây dựng công trình không đúng với giấy phép xây dựng được cấp

Như vậy, hành vi xây nhà quá số tầng cho phép, không đúng thiết kế xây dựng, không đáp ứng điều kiện về số tầng được phép xây dựng trong giấy phép xây dựng là một trong các hành vi bị nghiêm cấm.

Theo đó, căn cứ Điều 16 Nghị định 16/2022/NĐ-CP, hành vi xây nhà, sửa nhà sai nội dung giấy phép được cấp sẽ bị phạt như sau:

Ngoài ra, người vi phạm còn bị buộc phá dỡ công trình, phần công trình xây dựng vi phạm.

3. Xây nhà trước khi có giấy phép bị phạt đến 100 triệu đồng

Theo khoản 39 Điều 1 Luật Xây dựng sửa đổi 2020, chỉ được khởi công xây dựng nhà ở khi có giấy phép xây dựng (nếu nhà ở đó thuộc trường hợp phải có giấy phép xây dựng).

Do đó, nếu xây nhà khi chưa có giấy phép (kể cả trường hợp đang xin cấp giấy phép nhưng chưa có) thì vẫn thuộc trường hợp bị cấm và bị xem là xây dựng không có giấy phép.

Theo đó, căn cứ khoản 7 Điều 16 Nghị định 16/2022/NĐ-CP, người vi phạm sẽ bị phạt từ 60 - 80 triệu đồng nếu xây nhà ở riêng lẻ; bị phạt từ 80 -100 triệu đồng nếu nhà ở này được xây trong khu bảo tồn, khu di tích lịch sử, văn hoá hoặc công trình khác.

4. Không được để vật liệu xây dựng rơi xuống khu vực xung quanh

Đây là một trong những hành vi bị cấm theo quy định tại khoản 1 Điều 16 Nghị định 16/2022/NĐ-CP. Cụ thể, nếu xây nhà không che chắn hoặc có che chắn nhưng để rơi vãi vật liệu xây dựng xuống các khu vực xung quanh hoặc để vật liệu xây dựng không đúng nơi quy định thì sẽ bị phạt như sau:

- Khi xây nhà ở riêng lẻ hoặc công trình xây dựng khác: Phạt tiền từ 03 - 05 triệu đồng.

- Khi xây dựng công trình có yêu cầu phải lập báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng hoặc báo cáo kinh tế, kỹ thuật đầu tư xây dựng: Phạt tiền từ 15 - 20 triệu đồng.

5. Tăng mạnh mức phạt khi xây nhà lấn đất hàng xóm

Khi xây nhà nhưng cơi nới, lấn chiếm diện tích, không gian đang được quản lý, sử dụng hợp pháp của nhà hàng xóm hoặc khu vực công cộng, khu vực sử dụng chung thì sẽ bị phạt tiền theo quy định tại khoản 10 Điều 16 Nghị định 16/2022/NĐ-CP như sau:

- Từ 80 - 100 triệu đồng: Xây dựng nhà ở riêng lẻ.

- Từ 100 - 120 triệu đồng: Xây nhà trong khu bảo tồn, di tích lịch sử, văn hoá hoặc công trình xây dựng khác.